تفسیر سوره قدر(خلاصه المیزان)
امین کریمی | چهارشنبه, ۲ تیر ۱۳۹۵، ۰۸:۵۸ ب.ظ
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ
الرَّحِیمِ
إِنَّا
أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ (1) وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ
(2) لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ (3) تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ
الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ (4)
سَلامٌ هِیَ حَتَّى
مَطْلَعِ الْفَجْرِ (5)
ترجمه آیات
به نام خداوند
رحمان و رحیم.
ما این قرآن عظیم
الشان را (که رحمت واسع و حکمت جامع است) در شب قدر نازل کردیم (1).
و تو چه مىدانى شب
قدر چیست؟ (2).
شب قدر (در مقام و
مرتبه) از هزار ماه بهتر و بالاتر است (3).
در این شب فرشتگان
و روح (یعنى جبرئیل) به اذن خدا از هر فرمان (و دستور الهى و سرنوشت خلق) نازل
مىشوند (4).
این شب رحمت و
سلامت و تهنیت است تا صبحگاه (5).
بیان آیات
روایاتى که درباره سبب نزول آن از امامان اهل بیت (علیهم السلام) و
از دیگران رسیده خالى از تایید مدنى بودن آن نیست، و آن روایاتى است که دلالت دارد
بر اینکه این سوره بعد از خوابى بود که رسول خدا (ص) دید، و آن خواب این بود که
دید بنى امیه بر منبر او بالا مىروند، و سخت اندوهناک شد، و خداى تعالى براى
تسلیتش این سوره را نازل کرد (و در آن فرمود شب قدر بهتر از هزار ماه حکومت بنى
امیه است).
" إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ" ضمیر در" انزلناه" به قرآن برمىگردد، و ظاهرش این است که:
مىخواهد بفرماید همه قرآن را در شب قدر نازل کرده، نه بعضى از آیات آن را، مؤیدش
هم این است که تعبیر به انزال کرده، که ظاهر در اعتبار یکپارچگى است، نه تنزیل که
ظاهر در نازل کردن تدریجى است.
و در معناى آیه مورد بحث آیه زیر است که مىفرماید:" وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ
مُبارَکَةٍ" [1]، که صریحا فرموده همه کتاب را در آن شب نازل کرده، چون ظاهرش این است که
نخست سوگند به همه کتاب خورده، بعد فرموده این کتاب را که به حرمتش سوگند خوردیم،
در یک شب و یکپارچه نازل کردیم.
پس مدلول آیات این مىشود که قرآن کریم دو جور نازل شده، یکى یکپارچه
در یک شب معین، و یکى هم به تدریج در طول بیست و سه سال نبوت که آیه شریفه" وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلى
مُکْثٍ وَ نَزَّلْناهُ تَنْزِیلًا"[2]، نزول تدریجى آن را بیان مىکند، و همچنین آیه زیر که مىفرماید:" وَ قالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ
جُمْلَةً واحِدَةً کَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَکَ وَ رَتَّلْناهُ
تَرْتِیلًا"[3].
و در کلام خداى تعالى
آیهاى که بیان کند لیله مذکور چه شبى بوده دیده نمىشود بجز آیه" شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ"[4] که
مىفرماید: قرآن یکپارچه در ماه رمضان نازل شده، و با انضمام آن به آیه مورد بحث
معلوم مىشود شب قدر یکى از شبهاى ماه رمضان است، و اما اینکه کدامیک از شبهاى آن
است در قرآن چیزى که بر آن دلالت کند نیامده، تنها از اخبار استفاده مىشود، که ان
شاء اللَّه در بحث روایتى آینده بعضى از آنها از نظر خواننده مىگذرد.
[وجه تسمیه شب قدر، تقدیر و احکام امور یک سال در شب قدر، یکى از
شبهاى رمضان است و هر سال تکرار مىشود]
در این سوره آن شبى که قرآن نازل شده را شب قدر نامیده، و ظاهرا مراد
از قدر تقدیر و اندازهگیرى است، پس شب قدر شب اندازهگیرى است، خداى تعالى در آن
شب حوادث یک سال را یعنى از آن شب تا شب قدر سال آینده را تقدیر مىکند، زندگى،
مرگ، رزق، سعادت، شقاوت و چیزهایى دیگر از این قبیل را مقدر مىسازد، آیه سوره
دخان هم که در وصف شب قدر است بر این معنا دلالت دارد:"
فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ أَمْراً مِنْ عِنْدِنا إِنَّا کُنَّا
مُرْسِلِینَ رَحْمَةً مِنْ رَبِّکَ" [5]، چون" فرق"، به معناى جدا سازى و مشخص کردن دو چیز از یکدیگر
است، و فرق هر امر حکیم جز این معنا ندارد که آن امر و آن واقعهاى که باید رخ دهد
را با تقدیر و اندازهگیرى مشخص سازند.
و از این استفاده مىشود که شب قدر منحصر در شب نزول قرآن و آن سالى
که قرآن در آن شبش نازل شد نیست، بلکه با تکرر سنوات، آن شب هم مکرر مىشود، پس در
هر ماه رمضان از هر سال قمرى شب قدرى هست، که در آن شب امور سال آینده تا شب قدر
سال بعد اندازه گیرى و مقدر مىشود.
پس حاصل آیات مورد بحث به طورى که ملاحظه کردید این شد که شب قدر
بعینه یکى از شبهاى ماه مبارک رمضان از هر سال است، و در هر سال در آن شب همه امور
احکام مىشود، البته منظورمان" احکام" از جهت اندازهگیرى است، خواهید
گفت پس هیچ امرى از آن صورت که در شب قدر تقدیر شده باشد در جاى خودش با هیچ عاملى
دگرگون نمىشود؟
در پاسخ مىگوییم: نه، هیچ منافاتى ندارد که در شب قدر مقدر بشود ولى
در ظرف تحققش طورى دیگر محقق شود، چون کیفیت موجود شدن مقدر، امرى است، و دگرگونى
در تقدیر، امرى دیگر است، هم چنان که هیچ منافاتى ندارد که حوادث در لوح محفوظ
معین شده باشد، ولى مشیت الهى آن را تغییر دهد، هم چنان که در قرآن کریم آمده:" یَمْحُوا اللَّهُ ما یَشاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ
الْکِتابِ" [6]
- ۴ نظر
- ۰۲ تیر ۹۵ ، ۲۰:۵۸