صفات اخلاقی حضرت فاطمه زهرا در قرآن کریم(5)
وفای به نذر
بیان مسئله
نذر به معناى ملزم ساختن خود بر امرى است که از قبل الزامى بر انجام آن نداشته است. و در اصطلاح فقه التزام به انجام یا ترک عمل است به گونهاى مخصوص. مقصود از نذر در این مدخل معناى اصطلاحى آن مراد است.[1]
در قرآن کریم به وفاى نذر اهمیت داده شده است.به طوریکهوفاى به نذر، مورد تشویق خداوند می باشدهر چند متعلق آن امر کوچکى باشد:وَ ما ... نَذَرْتُمْ مِنْ نَذْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ یَعْلَمُهُ . [2]
همچنین وفا نکردن به نذر، موجب قرار گرفتن در زمره ظالمان است.وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ نَفَقَةٍ أَوْ نَذَرْتُمْ مِنْ نَذْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ یَعْلَمُهُ وَ ما لِلظَّالِمِینَ مِنْ أَنْصارٍ.[3] ووفا نکردن به نذر، موجب محرومیّت از نصرت الهى است.وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ نَفَقَةٍ أَوْ نَذَرْتُمْ مِنْ نَذْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ یَعْلَمُهُ وَ ما لِلظَّالِمِینَ مِنْ أَنْصارٍ.[4]
از ابو حمزه ثمالى از حضرت باقر علیه السّلام که فرمود. چهار چیز است که در هر کس باشد اسلامش کامل است و کمکى است به ایمانش و از گناهش پاکیزه مىشود و خدا را با رضایت و خشنودى ملاقات خواهد کرد و اگر سر تا پایش گناه باشد خداوند مهربان آن گناهان را از او فرو میریزد و مىآمرزد. و آن چهار چیز این است 1- وفاء و پاى بند بودن بآنچه که براى خدا بر خود لازم کرده (عهد و نذر و قسم) 2- راستگوئى و داشتن زبان راست با مردم 3- احساس شرم و حیاء از آنچه که نزد خدا و نزد مردم زشت و ناپسند است 4- خوشاخلاقى با خانواده و با مردم ....[5]
آیه
یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یَخٰافُونَ یَوْماً کٰانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً ﴿الإنسان، 7﴾
دلالت
علامه طباطبائی دلالت ظاهر آیه را روشن می داند که ایفائ نذر به همان معنای وفای به نذر می باشدو یک معنای کنائی و مجازی نمی باشد. واگر کسی بگوید وفای به نذر به معنای ان چیزی است که در قلب های آنها از عمل به واجبات گره خورده است و قرار داده شده است نمی باشد.[6]
صاحب تفسیر نمونه در همین زمینه می گوید:جمله" یوفون" و" یخافون" و جملههاى بعد از آن که همه به صورت" فعل مضارع" آمده نشان مىدهد که این برنامه مستمر و همیشگى آنان است.البته همانگونه که در شان نزول گفتیم مصداق اتم و اکمل این آیات امیر مؤمنان على و فاطمه زهرا و فرزندان آنها حسن و حسین" سلام اللَّه علیهم اجمعین" مىباشند که نذر خود را در مورد سه روز روزه داشتن ادا کردند، و جز با آب افطار ننمودند.[7]
در مجمع البیان نیز آمده است که «یُوفُونَ بِالنَّذْرِ» أی کانوا فی الدنیا بهذه الصفة و الإیفاء بالنذر هو أن یفعل ما نذر علیه[8]
فخر رازی در تفسیر کبیر می گوید: الإیفاء بالشیء هو الإتیان به وافیا، أما النذر فقال أبو مسلم: النذر کالوعد، إلا أنه إذا کان من العباد فهو نذر، و إن کان من اللّه تعالى فهو وعد، و اختص هذا اللفظ فی عرف الشرع بأن یقول للّه علیّ کذا و کذا من الصدقة، أو یعلق ذلک بأمر یلتمسه من اللّه تعالى مثل أن یقول: إن شفى اللّه مریضی، أو رد غائبیفعلیّ کذا کذا.[9]البته جناب فخر رازی قول به اینکه منظور از وفای به نذر اشاره به تلاش و کوشش اطعام کنندگان در انجام واجبات باشد .در غایت حسن میداند.[10]
[6] . و المراد بالإیفاء بالنذر ما هو ظاهره المعروف من معناه، و قول القائل: إن المراد به ما عقدوا علیه قلوبهم من العمل بالواجبات أو ما عقدوا علیه القلوب من اتباع الشارع فی جمیع ما شرعه خلاف ظاهر اللفظ من غیر دلیل یدل علیه. المیزان فى تفسیر القرآن ج20 126
[10] فنقول للمفسرین فی تفسیر الآیة أقوال: أولها: أن المراد من النذر هو النذر فقط، ثم قال الأصم: هذا مبالغة فی وصفهم بالتوفر على أداء الواجبات. لأن من وفى بما أوجبه هو على نفسه کان بما أوجبه اللّه علیه أوفى، و هذاالتفسیر فی غایة الحسن. مفاتیح الغیب ج30 745
